What is radiotherapy?
Radiotherapy is the use of ionising radiation (photons, electrons, protons), aiming at curing or relieving neoplastic diseases, and at the same time protecting adjacent healthy tissues.
The radiation is called ionising because it forms ions (electrically charged particles) and deposits energy on the tissue cells through which it runs. This energy can destroy the cancer cells or cause genetic changes that lead to cell death.
Although radiation harms healthy cells as well, constant advancements in the techniques applied increasingly limit this phenomenon, allowing the administration of higher doses in the area of the tumour with substantially better results in controlling the disease.
Radiotherapy is administered with the aim of either curing the patient or relieving the symptoms caused by cancer. It may be the only treatment or it may be one component of a treatment regimen – e.g. combined with surgery, chemotherapy, hormonal therapy and/or immunotherapy. When administered before surgery, the purpose is to shrink the tumour pre-operatively, while post-operative administration aims to destroy any remaining cancer cells.
The administration of radiotherapy can range from only once, to once a day for approximately two months, with each session lasting from a few minutes to about half an hour. It is usually administered five times a week or, in certain cases, more often, depending on the disease.
Almost one in two patients receives radiotherapy at some point during the course of the disease, while 40% of those who beat cancer have managed to do so thanks to this treatment.
Types of radiotherapy
There are two ways to radiate a cancerous tumour. The first one is externally (external beam radiotherapy), where the high-energy beams generated by the machines are directed at the tumour. The second way is internally (brachytherapy), with the placement of radioactive sources into the tumour.
RADIOTHERAPY METHODS APPLIED AT THE CENTRE
External beam radiotherapy
Conventional (2D)
It is mostly used in palliative care. The shape of the radiation beam is usually square or parallelogram and, apart from the tumour, it inevitably affects a substantial amount of healthy tissue. Radiation must be low-dose, which may be inadequate to cure the cancer, but it is enough to alleviate its symptoms. It is delivered using cobalt devices or low energy linear accelerators.
Three-dimensional conformal radiotherapy
Also called 3D-CRT. It allows a much more precise radiation of the tumour compared to conventional radiation (2D). As a result, the radiation of healthy tissues around the tumour is substantially limited. It is suitable for all kind of tumours.
Volumetric treatments
Intensity modulated (IMRT, VMAT). This is an advanced technique using computer-guided linear accelerators to give radiation the shape of the tumour, therefore limiting even more the radiation of healthy tissues.
The results of volumetric treatment to date, show that it helps achieve a drastic reduction of the unpleasant side effects of radiation, good local control of the tumour and increased cure rates.
Delivered with the use of a CT scanner incorporated in the linear accelerator. The imaging allows the monitoring of the position of the tumour and the patient during treatment, ensuring even greater precision of the radiation. For the Centre, this is an important instrument for providing volumetric treatments.
Stereotactic
This is a technique that allows the delivery of radiation therapy with great precision to tumours. It is commonly used for small, well defined tumours (especially of the brain, the spinal cord, the lung, etc.) which often cannot be removed with surgery. It is delivered using specialised linear accelerators. At the Centre it was put into effect since October 2019.
Brachytherapy
It is delivered with the placement or radiation sources inside the body or very close to the tumour.
In brachytherapy, the placement of a radioactive source inside the affected organ and into the tumour allows the delivery of high-dose radiation exclusively in the region of the tumour, with the least possible effects on adjacent healthy organs.
Brachytherapy can be used as monotherapy or as complementary therapy after or before external beam radiotherapy. It can be permanent (radioactive seeds) or temporary (e.g. Ir-192).
At the Centre, brachytherapy is mostly used for gynaecological tumours (intracavitary).
Ακτινοθεραπευτικές μέθοδοι που εφαρμόζονται στο Κέντρο
Είδη ακτινοθεραπείας
Υπάρχουν δύο τρόποι για να ακτινοβοληθεί ένας καρκινικός όγκος. Ο πρώτος είναι εκ των έξω (εξωτερική ακτινοθεραπεία), με τις υψηλής ενέργειας ακτίνες να παράγονται από μηχανήματα και να κατευθύνονται στον όγκο. Ο δεύτερος είναι εκ των έσω (βραχυθεραπεία), με την τοποθέτηση ραδιενεργών πηγών μέσα στον όγκο.
Σύμμορφη τρισδιάστατη
Αποκαλείται και 3D-CRT. Επιτρέπει πολύ πιο ακριβή ακτινοβόληση του όγκου απ’ ότι η 2D, με αποτέλεσμα να περιορίζεται σε σημαντικό βαθμό η ακτινοβόληση των υγειών ιστών πέριξ του όγκου. Είναι κατάλληλη για όλους τους όγκους.
Ογκομετρικές Θεραπείες
Διαμορφούμενης έντασης (IMRT, VMAT). Είναι μία προηγμένη τεχνική που χρησιμοποιεί γραμμικούς επιταχυντές ελεγχόμενους από ηλεκτρονικούς υπολογιστές για να διαμορφώσει την ακτινοβολία στο σχήμα του όγκου και να περιορίζει ακόμα περισσότερο στην ακτινοβόληση των υγιών ιστών.
Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της ογκομετρικής θεραπείας δείχνουν ότι με τη βοήθειά της επιτυγχάνεται δραστική μείωση στις δυσάρεστες παρενέργειες της ακτινοθεραπείας, καλός τοπικός έλεγχος του καρκίνου και αύξηση των ποσοστών πλήρους ίασης.
Απεικονιστικά καθοδηγούμενη (IGRT). Ουσιαστικά είναι η χρήση αξονικού τομογράφου που είναι ενσωματωμένος στον γραμμικό επιταχυντή. Η απεικόνιση επιτρέπει την παρακολούθηση της θέσης του όγκου και του ασθενούς κατά την διάρκεια της θεραπείας, ούτως ώστε να γίνεται με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια η ακτινοβόληση. Αποτελεί για το Κέντρο ένα σημαντικό εργαλείο για την διενέργεια των ογκομετρικών θεραπειών.
Στερεοτακτική
Είναι μία τεχνική που επιτρέπει ακτινοβόληση των όγκων με μεγάλη ακρίβεια. Συνήθως χρησιμοποιείται σε μικρούς, καλά περιγεγραμμένους όγκους (ιδίως του εγκεφάλου, του νωτιαίου μυελού, του πνεύμονα κ.α.), οι οποίοι συχνά δεν μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά. Γίνεται με εξειδικευμένους γραμμικούς επιταχυντές. Στο Κέντρο εφαρμόζεται από τον Οκτώβριο 2019.
Βραχυθεραπεία
Είναι η εγγύτητα της τοποθέτησης των πηγών ακτινοβόλησης στο εσωτερικό του σώματος ή πολύ κοντά στον όγκο.
Με τη βραχυθεραπεία δίνεται η δυνατότητα μέσω της τοποθέτησης ραδιενεργού πηγής εντός του πάσχοντος οργάνου, μέσα στον όγκο, να χορηγηθεί υψηλή δόση αποκλειστικά στην περιοχή του όγκου, με την ελάχιστη επιβάρυνση των γειτονικών υγιών οργάνων.
Η βραχυθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μονοθεραπεία, σαν συμπληρωματική θεραπεία μετά ή πριν την εξωτερική ακτινοθεραπεία. Η εφαρμογή της μπορεί να είναι μόνιμη (ραδιενεργοί κόκκοι) ή προσωρινή (π.χ. Ιρίδιο 192).
Στο Κέντρο διενεργείται κυρίως στους γυναικολογικούς όγκους (ενδοκοιλωτική).
Πυρηνική Ιατρική
Τι είναι η Πυρηνική Ιατρική
Είναι κλάδος της ιατρικής για διάγνωση και θεραπεία, με τη χρήση ανοικτών ραδιενεργών πηγών που λέγονται ραδιοφάρμακα. Λόγω του γεγονότος ότι οι ουσίες αυτές χορηγούνται στον ασθενή, είτε ενδοφλέβια, είτε δια του στόματος, εφαρμόζονται κανόνες ακτινοπροστασίας.
Διαγνωστική Πυρηνική Ιατρική
Γίνεται χορήγηση του ραδιενεργού υλικού εντός του ασθενή. Η επιλογή του ραδιοφαρμάκου γίνεται ανάλογα του οργάνου που θα εξεταστεί. Ο ασθενής αναμένει κάποιο χρονικό διάστημα που καθορίζεται από την εξέταση. Ακολούθως τοποθετείται στο μηχάνημα της γ-κάμερας που μπορεί να ανιχνεύει την ραδιενέργεια και γίνεται απεικόνιση. Η εξέταση αυτή λέγεται σπινθηρογράφημα. Για καλύτερο ανατομικό προσδιορισμό το σπινθηρογράφημα μπορεί να συνδυαστεί με αξονική τομογραφία. Η εξέταση αυτή λέγεται SPECT/CT. Η διάρκεια της αναμονής και της εξέτασης ποικίλη ανάλογα του είδους της εξέτασης.
Θεραπευτική Πυρηνική Ιατρική
Γίνεται χορήγηση του ραδιοφαρμάκου στον ασθενή για θεραπεία συγκεκριμένων παθήσεων. Η συνήθης θεραπεία είναι η χρήση ραδιενεργού ιωδίου για τη θεραπεία κακοήθειας θυρεοειδούς. Σε αυτή την περίπτωση για λόγους ακτινοπροστασίας ο ασθενής θα πρέπει να παραμείνει στο ειδικό δωμάτιο για 2 βράδια. Ακολούθως μεταβαίνει στο σπίτι με σχετικές οδηγίες. Άλλη θεραπεία είναι με το φάρμακο Xofigo™. Χορηγείται ενδοφλέβια και ο ασθενής μπορεί να μεταβεί στο σπίτι μερικές ώρες μετά την χορήγηση με οδηγίες.
Κλινική Καρκίνου Θυρεοειδούς
Υπό την ευθύνη του πυρηνικού ιατρού λειτουργεί στο Κέντρο κλινική καρκίνου θυρεοειδούς. Η παραπομπή των ασθενών στην κλινική γίνεται μετά την ολική θυρεοειδεκτομή και αφού έχει τεθεί η διάγνωση. Γίνεται αξιολόγηση αν χρήζει θεραπείας με ραδιενεργό ιώδιο. Για όλα τα περιστατικά γίνεται συζήτηση στο ογκολογικό συμβούλιο καρκίνου θυρεοειδούς. Μετά το τέλος της θεραπείας ο ασθενής τίθεται σε παρακολούθηση σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ακτινοπροστασία
Επειδή η ραδιενέργεια για τη διενέργεια της εξέτασης ή της θεραπείας τοποθετείται εντός του ασθενούς, σε συνεργασία με το τμήμα ιατροφυσικής του Κέντρου, δίνονται σαφείς οδηγίες στους ασθενείς να αποφύγουν στενή επαφή με άλλα άτομα. Η χρονική διάρκεια, η απόσταση αλλά και τα άτομα που πρέπει να προστατευθούν ποικίλουν και εξαρτώνται από το είδος της εξέτασης ή της θεραπείας.